این مقاله سعی دارد تا به طراحان، ایده‌پردازان خلاق و حتی مدیران پروژه ابزاری ارائه دهد که با آن امکان شروع، چارچوب‌بندی، مدیریت، سازماندهی، جهت‌دهی و اجرای چالش‌های طراحی و پروژه‌های مختلف وجود خواهد داشت. به این روش الماس دوگانه بازسازی‌شده یا دابل دایاموند ریوَمپد (double diamond revamped) می‌گویند.
روش طراحی الماس دوگانه بازسازی‌شده (double diamond revamped)
برای رسیدن به روشی مناسب برای طراحی در این مقاله به مدلی خاص و اصلاح‌شده رسیده‌ایم. اگر با روش‌ها و تفکرات طراحی HCD یا شورای طراحی بریتانیا (british design council)، دابل دایاموند و فرایند طراحی فکری دانشکده طراحی استنفورد آشنایی داشته باشید، روشی که برایتان در ادامه خواهیم گفت هم غریب نخواهد بود.
درک افراد
بنا به گفته دان نورمن (Don Norman) که نویسنده و محققی آمریکایی است، طراحی انسان‌محور یا human centered design (HCD) با درک صحیح انسان‌ها و نیازهای طراحی شروع می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها، سازمان‌ها و موسسات آموزشی با این چالش در مسیر طراحی روبه‌رو هستند و به مدل‌هایی هم برای ایجاد ساختاری جهت چارچوب‌بندی فرایند طراحی انسان‌محور دست پیدا کرده‌اند.
آش تند چیلی کُن‌کرین و دابل دایاموند
آش چیلی‌کن‌کرین یکی از آش‌های تند و معروف دنیاست که میزان ادویه آن را میل و علاقه شخصی‌تان مشخص می‌کند. شاید بار نخست که به سراغ طبخ آن می‌روید، از روی دستورالعمل‌های موجود برای تهیه‌اش شروع به درست‌کردن آش کنید اما قطعا برای دفعات بعدی، این میل و سلیقه شخصی‌تان است که میزان فلفل و ادویه‌های موجود در این آش را مشخص می‌کند. معمولا هم طرف‌داران چیلی کن‌کرین آن‌قدر در غذای‌شان فلفل می‌ریزند که دیگر زبان و دهان‌شان را حس نمی‌کنند. در واقع، در دفعات بعدی پختن این آش، همه چیز به میل و سلیقه شخصی آشپز پیش می‌رود و پاها فراتر از دستورالعمل‌های رایج می‌رود.
طراحی هم همین است. یعنی باید اصول و سلیقه شخصی‌تان را وارد فرایند طراحی دیجیتال یا هر نوع دیگری از طراحی کنید. برای شروع گفتن از طراحی در این مقاله به سراغ فرایند دابل دایاموند یا الماس دوگانه از شورای طراحی بریتانیا می‌رویم. این روش بسیار واضح، ساختارمند و پویاست.
نقطه شروع و اصول
پرسش هسته‌ای و اصلی در هر پروژه خلاقانه و طراحی تقریبا این است: چطور از نقطه الف (مرحله‌ای که نمی‌دانید از کجا شروع کنید و احتمالات را بررسی می‌کنید) به نقطه ب (مرحله‌ای که دست‌تان آمده چه کنید و بایدهای کار را می‌دانید) برسید. این فرایند در نگاه نخست، سرراست و راحت به نظر می‌رسد. اما در واقعیت، با فرایندی روبه‌رو هستید که پایانی برای آن وجود ندارد و قطعیتی برایش در کار نیست. چرا؟ چون خلاقیت به معنای عادت به انجام امور به شکل‌های جدید به طور مداوم است؛ یعنی به‌کارگیری نوعی تداوم در ایجاد تفاوت‌های مثبت و موثر در زندگی.
روش طراحی دابل دایاموند یا الماس دوگانه هم رویکردی ساختارمند در طراحی است که در طی چهار مرحله به رویارویی با چالش‌های مختلف می‌رود:
- کشف/تحقیق: یافتن دید و چشم‌اندازی از مسأله (واگرایی)
- تعریف/بیان مسأله: مشخص‌کردن حیطه موردنیاز برای تمرکز (همگرایی)
- توسعه/ایده‌پردازی: رسیدن به راهکارهای محتمل (واگرایی)
- اقدام/اجرا: رسیدن به راهکارهای عملی (همگرایی)
مراحل این روش یا واگرا هستند یا همگرا. واگرایی یعنی زمانی که سعی می‌کنید، موضوعی را بدون هیچ محدودیتی تا جایی که ممکن است باز و بررسی کنید. اما همگرایی یعنی متمرکزکردن و جمع‌بندی افکار.
اگر به جست‌وجوی روش الماس دوگانه یا همان دابل دایاموند در گوگل بپردازید، تعاریف و معانی بسیار متنوعی برایتان ظاهر خواهد شد. در اینجا به تعریفی کاربردی و منعطف از آن می‌پردازیم. مراحل این روش می‌توانند به دو مرحله ادغام شوند. دو گام اصلی و ساده‌سازی‌شده برای روش دابل دایاموند را به شیوه زیر مطرح می‌کنیم:
گام نخست؛ انجام‌دادن کار درست ( الماس اول: کشف و تعریف مسأله)
قبل از شروع هر طراحی و پروژه‌ای نیاز به تعریف مسأله دارید. باید بدانید که قرار است چه مشکل و مسأله‌ای را با طراحی و پروژه خود حل کنید. یعنی باید بدانید که اصلا قرار است چه کنید و به چه چیزی برسید.
گام دوم؛ انجام‌دادن درست کارها (الماس دوم: توسعه و اجرای کار)
زمانی که پرسش اساسی و صورت مسأله را تعیین کردید، باید مطمئن شوید که شیوه حل درست آن را هم می‌دانید. در این مرحله به شیوه اجرا و عملیاتی‌کردن می‌پردازید.
در ادامه به گام به گام این روش پرداخته خواهد شد:
- مرحله اول-انجام‌دادن کارهای درست (الماس اول: کشف و تعریف مسأله)
این مرحله از روش طراحی الماس دوگانه به بخش‌های کشف/ تحقیق، تعریف/بیان مسأله می‌پردازد.
کشف/تحقیق
۱- در این مرحله از کار باید به دنبال این باشید که مسأله‌ای را که می‌خواهید حل کنید، به‌طور دقیق بشکافید. بخش‌های مورد علاقه‌تان از پروژه را معین کنید و تلاشتان این باشد که با چالش‌های پروژه در ابعاد مختلف آشنا شوید. تمام عناصر دخیل در انجام پروژه را شناسایی کنید و ویژگی‌های آنها را مورد کاوش قرار دهید. بخش‌های موردعلاقه و چالش‌برانگیز در کار را پیدا کنید و ببینید که افراد و مکان‌هایی که در روند پروژه با آنها سروکار خواهید داشت، چه افراد و مکان‌هایی هستند. به تجربه‌های مرتبط با پیشبرد پروژه و تجربه‌هایی که قرار است در طی فرایند کشف شوند هم نیم‌نگاهی داشته باشید و ببینید که چه چیزهایی در انتظارتان هستند.
۲- قبل از اینکه وارد مرحله تحقیق شوید، یافته‌های خود از مرحله قبل را به صورت موضوعی طبقه‌بندی کنید. با این کار دیدی کلی از کار به دست می‌آورید و می‌توانید به افکار و برنامه‌هایتان سامان بدهید و آنها را از حالت پراکنده به شکلی منظم درآورید.
۳- شروع به تحقیق کنید. از روش‌های عملی وتئوریک برای تحقیق بهره ببرید.
در نهایت باید یافته‌های تحقیقاتی زیادی به دست بیاورید که هنوز ساختاری پیدا نکرده‌اند.
تعریف/بیان مسأله
برای اینکه یافته‌های تحقیقاتی‌تان در بخش قبلی معنادار شوند، باید گام‌های زیر را طی کنید:
۱- یافته‌های تحقیقاتی‌تان را خلاصه کنید و با اعضای تیم طراحی یا پروژه به اشتراک بگذارید.
۲- استخراجات خود از تحقیق و یافته‌های مشابه را در گروه‌هایی طبقه‌بندی کنید.
۳- به دید و نگاهی برسید که حقایقی را درباره موضوعات مختلف کار در اختیارتان قرار می‌دهد. برای مثال اگر پروژه‌تان در زمینه فروش است باید در این بخش به انگیزه‌های مشتریان پی ببرید و براساس آنها برای خود زمینه‌های فرصت‌های کاری را تدارک ببینید.
۴- راهکارهای محتمل برای پیشبرد پروژه را برای خود تعریف کنید و به آنها نگاهی داشته باشید.
در این گام‌هایی که گفته شد باید به طرحی اصلاح‌شده از ایده‌های اولیه برای شروع پروژه برسید. جزئیات و اصلاحات لازم را تعریف کنید و حتی گاهی ایده نخست طراحی و شروع پروژه را هم می‌توانید زیر سوال ببرید.
- مرحله دوم-انجام‌دادن درست کارها(الماس دوم:توسعه و اجرا)
این مرحله از کار هم به بخش‌های توسعه، ایده‌پردازی، اقدام و اجرا تقسیم می‌شود.
توسعه/ایده‌پردازی
بعد از تعریف مسأله باید به سراغ تولید ایده‌ها باشید.
۱- ایده‌پردازی
این بخش از کار بسیار مفرح است و می‌توانید بدون محدودیت دست به تولید ایده بزنید. یعنی به طور واگرا به تفکر درباره ایده‌های محتمل برای کارتان مشغول شوید. باید با ذهنی باز به ایده‌پردازی مشغول شوید و هیچ مانع و محدودیتی را به کارتان راه ندهید. در این مرحله فقط باید به تولید ایده‌ها فکر کنید و از تجزیه‌وتحلیل دور بمانید. فقط با بله یا خیر، ایده‌ها را رد یا قبول کنید و به طور جزئی و ریز به بررسی و شکافتن آنها نپردازید. به کمک اعضای گروه‌تان ایده‌هایی نو تولید کنید و از هم الهام بگیرید. روش‌های مختلفی برای تولید ایده‌های نو و ناب وجود دارد. حتما از آنها استفاده کنید.
۲- ارزیابی
با پایان‌یافتن مرحله ایده‌پردازی سعی کنید که از میان ایده‌های تولیدی‌تان دست به انتخاب موارد موردعلاقه خود بزنید. برای انتخاب ایده‌های تولیدی می‌توانید از رأی‌گیری کمک بگیرید یا با بررسی امکان عملیاتی‌شدن هر ایده، کار انتخاب را پیش ببرید.
لازم است، در پایان این بخش از کار تعدادی ایده داشته باشید که با آنها به سراغ خلق محصول یا اجرای یک طرح بروید. در آزمایش‌های محصولات و ایده‌های نمونه به بهترین گزینه دست پیدا خواهید کرد.
۳- اقدام/اجرا
زمانی که به مجموعه‌ای از راهکارها و ایده‌ها رسیدید، باید ایده و راهکار نهایی را پیدا کنید و روش‌های اجرای آن را تعریف نمایید. برای چنین کاری نیاز به درنظرگرفتن سه مرحله زیر دارید:
- ساخت/نمونه محصول
- آزمایش/تجزیه‌وتحلیل
- تکرار/امتحان مجدد
نمونه‌های محصول یا حداقل محصول پذیرفتنی (MVP) نمونه‌هایی از محصولی هستند که در آینده به تولید انبوه می‌رسند. هدف از تولید اینها، بررسی ظرفیت‌های محصول و آزمایش‌کردن آنها در ابعاد کوچک است.
در آخر این مرحله باید بتوانید نمونه محصولی مبتنی بر ایده‌هایتان بسازید و آن را آزمایش و تحلیل کنید.
گاهی‌اوقات در پایان این مرحله نیاز به بازگشت به گام نخست و بهبوددادن روند کار از نو وجود دارد. یادتان نرود که خلاقیت به معنای عادت‌کردن به انجام مداوم کارهای مختلف به روش‌های جدید و تازه است؛ تا امکان ایجاد تفاوتی مثبت در زندگی مهیا شود.
در آخر
یادتان باشد که این مقاله و رویکردهای بیان‌شده در آن، تنها پیشنهاد هستند و رویکردها و راهکارهای متعدد دیگری هم وجود دارد که می‌توانید در مسیر ایده‌پردازی و انجام پروژه‌های مختلف به کار ببرید. رویکرد الماس دوگانه اصلاح‌شده یا دابل دایاموند ریومپد هم یکی از روش‌ها برای طراحی است.
بنا به نقش شما در تیم طراحی و پیشبرد هر پروژه و ویژگی‌های هر کار است که رویکردهای مختلف تعریف می‌شوند. اندازه پروژه‌ها هم روی تعریف ابعاد مختلفشان اثر می‌گذارد. هر پرژوه مختصات خودش را دارد و بخش‌های گوناگون هر کاری نیاز به صرف تمرکز مخصوص به خود دارند. به طور کلی، روش الماس دوگانه، رویکردی خطی نیست و برای استفاده از آن در پیشبرد هر پروژه نیاز به داشتن پویایی و رفت‌وبرگشت‌های متعدد میان گام‌های مختلف کار دارد. هر شخص و تیمی می‌تواند از این روش استفاده کند.
بیشتر بدانید: “فرایند طراحی؛ راهنمای مفهومی تفکر طراحی برای مبتدیان”
